Çin, bilim kurgunun bir adım ötesine geçerek "Mikro Güneş" veya "Yapay Güneş" adını verdikleri, nükleer füzyona dayalı neredeyse sonsuz bir enerji kaynağı geliştiren ilk ülke oldu. Başka bir deyişle, kelimenin tam anlamıyla ikinci bir güneş olmasa da, bu deney, yine nükleer füzyonla oluşan Güneş'e çok benzeyen bir sistemi taklit ediyor.
EAST (Deneysel Gelişmiş Süperiletken Tokamak) adı verilen bu deney 1996 yılında tasarlanmış, ancak ilk adımları 2006 yılında atılmıştır. Ancak proje, yıllar süren yatırım ve bilimsel araştırmaların ardından ancak yakın zamanda gerçek anlamda işlevsel hale gelmiştir. Cihaz, dünyada bir ilk olup, tamamen süperiletken ilk tokamak olma özelliğini taşımaktadır. Amaç, her zaman güneşin fiziksel parametrelerini ve ITER projesinin mühendislik gereksinimlerini taklit etmek olmuştur. Bu başarı, Çin'i bu tür reaktörler için önemli bir teknolojik ölçüt haline getirmiştir.
LSSF modelinin.
Deneysel Aşamalar ve İlerici Kayıtlar
- 2006–2007: İlk olarak plazma 200 kA akımla sadece 3 saniye tutuldu; kısa bir süre sonra, Ocak 2007'de plazma 500 kA akımla yaklaşık 5 saniye tutuldu.
- 2010–2011: EAST, 2010 yılında düşük frekanslı dalgalarla yüksek hapsedilmiş plazma (H-modu) elde etmeye başladı ve 2011 yılından itibaren plazmayı 30 saniye boyunca 50 milyon Kelvin sıcaklığında tutarak önemli ilerleme kaydetti.
- 2017–2018: Temmuz 2017'de tokamak, H-modunu 100 saniyeden fazla bir süre boyunca korumayı başardı; bu, 2011'deki sonuçların iki katıydı. Kasım 2018'de ise aynı süreyi başardı, ancak elektronik sıcaklığın iki katına, yani 100 milyon dereceye ulaştı.
Yapay Güneş: Milimetre Kayıtları ve Son Aşamalar
- 2021: EAST, plazmayı yaklaşık 120 milyon derecede kaydederek plazmayı 101 saniye boyunca korudu; aynı yılın sonunda, Aralık ayında ise 1.056 saniyeye (17 dakikadan biraz fazla) ulaştı ki bu bile büyük bir ilerlemeydi.
- 2023: Bu noktada proje artık son aşamaya gelmişti ve plazmayı neredeyse 10 dakika boyunca muhafaza etmeyi başarmıştı ki bu birçok bilim insanı için zaten inanılmazdı.
- 20 Ocak 2025: Çin, plazmayı neredeyse 20 dakika boyunca koruyabiliyor ve bu, nükleer füzyonda önemli bir dönüm noktası. 20 dakika boyunca bir Mikro Güneş yaratmak, hesaplanamaz miktarda enerji üretmeye yetiyor.
Yapay Güneş'in yarattığı yenilikler
Yapay Güneş henüz sürekli yanacak tutuşma aşamasına ulaşmamış olsa da, 20 dakikalık sürenin enerji alanında birçok pratik işlevi bulunuyor.
Ayrıca deney, ev tipi bir mikrodalga fırının maksimum sıcaklığından yaklaşık 70.000 kat daha yüksek olan sıcaklığıyla da rekor kırdı. EAST ayrıca, hapsetme modları, darbe süresi, sıcaklık ve plazma yoğunluğu ile ilgili önemli keşifler de kaydetti. Bu unsurlar, ITER ve CFETR gibi gelecekteki reaktörler için kritik ve olmazsa olmazdır.
Küresel Bilimsel Bağlam
EAST, bir Çin projesi olmasına rağmen, şu anda hem Çinli hem de uluslararası bilim insanları için açık bir test ortamı olarak hizmet vermektedir. Çin'in de inşaat ve işletme giderlerinin yaklaşık %10'unu karşıladığı ITER (Güney Fransa'da bulunmaktadır) gibi çok sayıda projeye katkıda bulunmaktadır.
Kayıtlar ve deneylerin geçmişi, Çin'in yeni nesil "yapay güneşi" olacak Çin Füzyon Mühendisliği Test Reaktörü'nün geliştirilmesi için pratik öngörüler sağlıyor.